Differentiatie in klaspraktijk: implementatie, noden, barrières en kansen

Ben je benieuwd hoe je in een diverse klasgroep écht kunt inspelen op de verschillende noden van leerlingen? Hoe je als leerkracht het verschil kunt maken zonder het overzicht te verliezen? Differentiatie wordt naar voren geschoven als één van de oplossingen om tegemoet te komen aan de groeiende diversiteit binnen de Brusselse leerlingenpopulatie.

Toch blijkt het een uitdaging om differentiatie proactief, positief en planmatig te integreren in de dagelijkse praktijk. Deze masterproef onderzoekt hoe differentiatie vorm krijgt in een Brusselse secundaire doorstroomschool, welke noden ze ervaren en op welke barrières ze stoten. Het onderzoek biedt concrete inzichten en aanbevelingen voor scholen die werk willen maken van een gedifferentieerde klaspraktijk.

Waarom is differentiatie belangrijk?

Elke leerling leert anders, met eigen talenten, voorkeuren en uitdagingen. Differentiëren betekent inspelen op leerstatus, leerprofiel en interesse om maximaal leren mogelijk te maken. Uit het onderzoek blijkt dat:

• Leerkrachten vooral differentiëren op leerstatus.
• Differentiatie vaak ad hoc gebeurt en niet altijd planmatig.
• Leerlingen met een hogere leerstatus minder worden uitgedaagd.
• Een gedeelde en gedragen visie en aanpak rond differentiatie vaak ontbreken.

Hoe kan je differentiatie toepassen?

Deze masterproef suggereert om differentiatie te benaderen vanuit het kader van binnenklasdifferentiatie (BKD). Dit model steunt op drie principes: proactief, positief en planmatig werken. Gebruik evaluaties niet enkel als eindpunt, maar zet deze doorheen het hele leerporces in (output = input).

Het doel van differentiatie is om voor elke leerling tot maximaal leren te komen. Dit kan gebeuren op leerstatus via aangepaste oefeningen, hoekenwerk of extra uitleg. Zorg er daarbij voor dat ook leerlingen met een hogere leerstatus voldoende uitdaging krijgen. Daarnaast kan je inspelen op interesse of leerprofiel, bijvoorbeeld door keuzeopdrachten of variatie in werkvormen aan te bieden.

Tip: door van SMART-doelstellingen te formuleren zal je bewust en planmatig differentiatie voorbereiden.

Welke barrières ervaren leerkrachten?

Interne barrières

• Gebrek aan kennis over differentiatie.
• Onzekerheid over hoe differentiatie eruitziet in de praktijk.

 Externe, beheersbare barrières

• Leerlingen begrijpen differentiatie niet goed en ervaren het soms als oneerlijk.
• Moeilijkheden bij klasmanagement in gedifferentieerde lessen.
• Gebrek aan voorbereidingstijd.

 Externe, onbeheersbare barrières

• Grote klasgroepen.
• Curriculum dat niet aansluit bij de Brusselse context.
• Beperkte lestijd en hoge werkdruk.
• Onvoldoende materiaal en ondersteuning.

Aanbevelingen voor de praktijk

Deze masterproef geeft aan dat co-teaching, meer voorbereidingstijd en aangepast materiaal zouden helpen. Bovendien is het belangrijk om beleid rond differentiatie uit te werken en hier een draagvlak voor te creëren.

• Werk aan een gedeelde visie: Zorg voor een gemeenschappelijk begrippenkader rond differentiatie.
• Creëer een leerlijn differentiatie: Bouw differentiatie stapsgewijs op doorheen de graden.
• Stimuleer samenwerking: Deel goede praktijken in vakgroepen.
• Focus op alle leerlingen: Differentieer niet alleen voor leerlingen met een lagere leerstatus, maar ook voor sterke leerlingen. Het helpt om je leerlingen goed te kennen.
• Planmatig werken: Bereid differentiatie bewust voor, met oog voor leerstatus, leerprofiel en interesse.

Differentiatie is niet vanzelfsprekend, zelfs niet voor ervaren leerkrachten. Toch is er veel potentieel want deze masterproef toont aan dat de leerkrachten op deze school een sterk ethisch kompas hebben en willen inspelen op de noden van hun leerlingen. Door de verschillende barrières te erkennen en gericht aan te pakken, kan differentiatie een krachtig instrument worden voor inclusief en motiverend onderwijs.

Meer weten? Verdiep je in de masterproef

Wil je weten hoe differentiatie in jouw school versterkt kan worden? Deze masterproef biedt een rijk overzicht van praktijkinzichten en aanbevelingen. Download de volledige masterproef van Lia Scarpone en Flor Van Poucke en ontdek hoe jouw school de stap kan zetten naar een gedifferentieerde klaspraktijk.