Samen op weg naar een onderzoekende en innoverende school?!

In het partnerschap van Onderzoekende School?! leren leerkrachten, schoolleiders, lerarenopleiders, studenten en onderzoekers samen over de wijze waarop ze kwaliteitsvol onderwijs kunnen aanbieden aan leerlingen. Ze stellen zich open voor elkaar en voeren op een systematische wijze onderzoek naar vragen die er in de praktijk echt toe doen. Er wordt plots een opening gecreëerd op school om de klasdeur open te zetten en antwoorden te zoeken op vragen waarmee je als individuele leerkracht of schoolteam misschien al jaren rondloopt. We willen nog verder gaan: de schoolleiding (directie, beleidsondersteuner, TA, ...) ervaren uitdagingen die ze samen met het schoolteam willen opnemen. Ook met deze vragen gaan we in Onderzoekende School?! aan de slag.

De school als onderzoekende leergemeenschap 

Onderzoekende school?! ziet een school als een leeromgeving waar iedereen een verantwoordelijkheid draagt in elkaars ontwikkeling. Hierbij ligt de focus op de school die als lerende gemeenschap naar buiten durft treden. Deze lerende gemeenschap staat open voor de professionele groei van zowel starters, ervaren leerkrachten als schoolleiding. We willen leerkrachten én schoolleiding een werkplek bieden die hen levenslang en samen met collega’s leert leren. Zowel de schoolleiding, de ervaren, de beginnende en toekomstige leerkracht bouwen zo samen aan de school van morgen.

Samen onderwijs maken

Samen jouw school van de toekomst onderbouwen doen we vanuit 4 bouwstenen die 4 pijlers ondersteunen. Hoe zit dat in mekaar? We starten vanuit de premisse dat innovatief, duurzaam en kwalitatief onderwijs niet vanop een eiland kan gemaakt worden. 'Samen' is dus cruciaal. Dat betekent dat alle partners in onderwijs samen werken, samen leren, samen onderzoeken en samen bouwen aan morgen. Met andere woorden, nodigen we alle leerkrachten en schoolleiders uit om samen te streven naar kwaliteitsvol leren en lesgeven. We willen als onderdeel van het Multidisciplinair Instituut  LerarenOpleiding ondersteunen bij het streven naar pedagogische fit voor elke leerling, (toekomstige) leerkracht en schoolleider. 

Hoe doen we dat?

Functioneren in een evenwaardige leergemeenschap is belangrijke sleutel in dit vraagstuk. We brengen dus toekomstige leerkrachten, onderzoekende leerkrachten, lerarenopleiders en schoolleiders samen rond een gedeelde uitdaging die zich vanuit de praktijk aandient. 

Hoe ziet de samenwerking eruit?

Het project omhelst een samenwerkingsmodel waarbij lerarenopleidingen, onderzoekers, leraren (scholen) en studenten samen een onderzoekende houding aannemen. Het hanteren van probleemoplossende strategieën en uitwisselen van kennis door participatie aan een leergemeenschap met gestructureerde onderzoeksactiviteiten staan in dit project voorop. Het is belangrijk dat elk lid van het team beseft dat een probleem waarmee die geconfronteerd wordt in de klas, ook anderen (collega’s, directie, ouders, leerlingen) aangaat.

Door deze verschillende perspectieven mee te nemen wordt het probleem gedragen binnen de gehele sociale context en is de kans op het uitvoeren van verbeteracties groter.

Het project vertrekt steeds vanuit een uitdaging die de school aanbelangt en op klasniveau moet worden aangepakt. Op school wordt een onderzoekend team samengesteld waarbij leerkrachten, leraren in opleiding en een lerarenopleider aan de slag gaan met het praktijkprobleem. Het onderzoekend team wordt begeleid door een coach van de school.

Deze coach is een leraar (of mentor) die een coachingstraject heeft gevolgd (aangeboden door de VUB) om een onderzoekend team en een studenten in opleiding te begeleiden in het uitvoeren van praktijkonderzoek.

Het team krijgt tijdens het traject de mogelijkheid om met externe experten in contact te komen.

Doelgroepen van het onderzoek

Schoolleider: De schoolleider ondersteunt het onderzoekende team in hun acties en blijft doorheen het jaar op de hoogte van de stappen die het team onderneemt. De directie engageert zich om de kennis die wordt opgedaan in het team door te geven aan het bredere schoolteam.

Leerkrachten: Het onderzoekende team tracht de andere leerkrachten op regelmatige basis te informeren en te betrekken bij de acties die worden ondernomen. Het is belangrijk dat alle leerkrachten van de school op de hoogte zijn van de werking van het onderzoekend team. 

Er wordt aangeraden dat de school specifieke momenten inplant waarop er informatie kan doorgegeven worden aan het bredere schoolteam.

Onderzoekende leerkrachten: Een selectie van vijf tot tien leerkrachten die bereid zijn om deel te nemen aan het éénjarig begeleidingstraject en dus deel uitmaken van het onderzoekend team. De selectie van de deze leerkrachten zal gebeuren in overleg met de directie. 

Coach: De coaches krijgen bij aanvang van het traject een extern professioneel coachingstraject aangeboden dat ervoor zorgt dat ze de vaardigheden en kennis bezitten om het onderzoeksteam te begeleiden in het uitvoeren van praktijkonderzoek. De coachen zijn werkzaam op de school en kunnen gedeeltelijk of voltijds aangenomen zijn in het ambt van leerkracht, maar ook een andere functie uitoefenen binnen de school zoals zorgcoördinator of kwaliteitscoördinator.

Student-leerkrachten: Zij krijgen de kans om een stage uit te voeren op de school die begeleid wordt door een klasmentor. 

Onderzoekende student-leerkrachten: Twee tot drie student-leerkrachten nemen een volledig schooljaar deel aan het onderzoeksproces van het onderzoeksteam. Deze studenten krijgen de opdracht om actief mee te zoeken naar oplossingen voor de school.

Lerarenopleiders: Een lerarenopleider treedt binnen het onderzoeksteam op als bruggenbouwer. Hij stelt zich op als lerende en neemt actief deel aan het onderzoeksproces. De opleider tracht de kloof tussen de opleiding en de school te dichten en zorgt voor de nodige uitwisseling tussen beide.

Leerlingen: Een leerling is tijdens het onderzoek de belangrijkste partner van het team. Zij functioneren als actieve participant in het onderzoek. Het uitgangspunt is dat zij een unieke kijk kunnen geven op schoolontwikkeling, lesgeven en leren. We streven dan ook naar de meest hoge niveaus van participatie. Het is best mogelijk om als school leerlingen te laten meedraaien tijdens de vergaderingen. Daarnaast kunnen leerlingen mee de richting van het onderzoek bepalen en functioneren als onderzoekende leerlingen die in dialoog gaan met leraren.

Inspiratiebronnen: Het onderzoeksteam kan op eigen initiatief en vraag gestuurd beroep doen op externe expertise. Experten hebben als rol om op maat van de school input te voorzien en samen mee te zoeken naar antwoorden die afgestemd zijn op de context van de school. De richting en inhoud van het onderzoeksproces wordt steeds bepaald door de leden van het onderzoeksteam.