Leestijd: 13 minuten
Plots werd ik teamcoach...
Een belangrijke vraag die we als teamcoach stellen. Hoe kan ik het onderzoekend, lerend, zelfsturend en zelfoplossend vermogen van het team vergroten? Het is belangrijk om steeds te onthouden dat het team mede-eigenaar is en dus ook verantwoordelijk is voor het bereiken van resultaten op school. Als teamcoach ben je procesbewaker en sta je in voor een veilige leeromgeving.
Teamrollen van Belbin om wijzer naar je team te kijken.
Op basis van hun individuele talenten –maar ook valkuilen– vervullen mensen een specifieke rol in een team. De wijze waarop ieder lid een plaats inneemt in het team heeft een grote invloed op de wijze waarop je het onderzoeksproces als team bewandelt. Om die reden is het heel belangrijk om je als coach bewust te zijn van de individuele talenten die al dan niet in je team aanwezig zijn.
Dr. Meredith Belbin (1981) deed uitgebreid onderzoek naar hoe mensen hun rol opnemen in teamverband. Mensen blijken twee à drie voorkeursrollen te hebben, die ze zonder probleem kunnen combineren. Ze vervullen deze rol van nature graag. Het is slim om als coach te achterhalen welke rollen dit zijn en mensen net in hun kracht te gaan waarderen. Toch zal je als coach op zoek moeten gaan naar op welke wijze iedereen elkaar kan aanvullen. Afhankelijk van de opdracht zal een bepaalde verhouding van rollen meer of minder gewenst zijn. Mochten bepaalde rollen onvoldoende aanwezig zijn is het belangrijk om na te denken of de teamsamenstelling dient aangepast te worden. Dit is op zich geen evidentie, daarom dien je na te denken op welke wijze je rollen kan aantrekken doorheen het proces.
Het kan interessant zijn om de teamsamenstelling expliciet met je team te bespreken. Het expliciet bespreekbaar maken van rollen zorgt ervoor dat je als team op een transparante wijze taken kan gaan uitvoeren en coördineren. Door elkaars krachten te (h)erkennen is het makkelijker om gemeenschappelijke problemen samen aan te pakken.
In het recenter onderzoek van Mumford en collega’s (2006) worden 10 functionele rollen geïdentificeerd die relevant zijn voor jou als teamcoach in jouw schoolomgeving. Uit dit onderzoek blijkt dat het essentieel is dat collega’s zich bewust zijn van deze rollen om uit te groeien tot een effectieve teamspeler. Besteed dus aandacht aan jouw teamsamenstelling en denk na over de wijze waarop specifieke rollen al dan niet aanwezig zijn in jouw team.
Afhankelijk van het team, de opdracht en de context zal een bepaalde verhouding van teamrollen gewenst zijn….
Dat de perfecte verhouding nogal eens ontbreekt heeft verschillende oorzaken:
- Teams hebben de neiging nieuwe teamleden om zich heen te verzamelen die veel overeenkomsten hebben.
- Teams hebben stereotiepe beelden van bepaalde teamrollen, waardoor ze deze afwijzen of als onbelangrijk beschouwen.
- Teams kunnen vaak niet het ideale team samenstellen omdat ze te maken hebben met een bestaand team.
Een team kan zijn effectiviteit versterken door teamrollen die wel beschikbaar zijn beter op elkaar af te stemmen en in zijn werkwijze en taakverdeling maatregelen te nemen om de ontbrekende rollen te compenseren.
Teamontwikkeling: Tuckman
Doorheen de verschillende jaren en bij verschillende teams hebben we kunnen opmerken dat elk team enkele voorspelbare fasen doorloopt wanneer het op een intensieve manier gaat samenwerken. Hoe beter je de fase waarin je team zich bevindt als coach herkent, hoe effectiever je invloed kan uitoefenen op het verloop ervan. De kunst is om met zo weinig mogelijk energieverlies de fasen te doorlopen. De fasen werden beschreven door Tuckman (1965). Op het eerste zicht lijkt het dat deze fasen geheel van elkaar gescheiden zijn, maar in realiteit overlappen ze elkaar.
Als coach werk je op basis van vertrouwen aan de gekozen doelen, rollen en taken. Je stemt voortdurend af met je team in welke richting jullie verder gaan. Afhankelijk van de fase zal je als coach een meer sturende of ondersteunende rol kunnen aannemen. Als een coach in de juiste ‘flow’ zit dan zal je soms enkel moeten aanmoedigen. Hoe sturend of ondersteunend je ook bent is vaak afhankelijk van de ontwikkelingsfase en het zelfsturend vermogen van het team. Sturend gedrag zal zich vaak richten op taken verdelen en het bereiken van doelen zodat de vooruitgang wordt bewaakt. Ondersteunend gedrag zal zich vooral richten op het proces van samenwerken faciliteren. Centraal staan de opdracht voltooien en de onderzoekscyclus doorlopen om zo een antwoord te bieden op de urgentie die jullie samen hebben bepaald. Zorg voor duidelijke resultaatsafspraken. De sfeer kan heel wisselend zijn tijdens de fases.
Sommige teams komen redelijk snel en goed door de eerste twee fasen in fase 3 en 4 terecht.
Andere teams blijven overwegend hangen tussen fase 1 en 2.
De praktijk leert in ieder geval dat een team dat fase 2 niet goed doorlopen heeft, tussen fase 3 en 4 kwetsbaarder is. Het team valt dan snel terug naar fase 1 en 2. In de storming- fase zal het erop aan komen om water bij de wijn te doen en om te gaan met tegenstellingen. Natuurlijk zal elke stap verlopen met vallen en opstaan, maar dat geldt altijd als je aan het leren bent. Het is cruciaal dat je als team meer en meer veiligheid en vertrouwen ontwikkelt.
Wat kan ik doen als coach?
- Fase 1: bied een veilige structuur en duidelijk leiderschap
- Fase 2: hanteren van verschillen tussen teamleden, sturing en omgaan met weestand staan centraal
- Fase 3: belang om de cohesie tussen de teamleden te vergemakkelijken
- Fase 4: bewaak de cohesie en taakgerichtheid
Bekijk onderstaand filmpje:
Nieuwsgierig geworden? Meld je school hier aan.
Wij werken samen met onderzoekende leerkrachten en schoolleiders. In een onderzoekend team krijg je als leerkracht de kans een schooljaar lang samen met student-leerkrachten en lerarenopleiders een praktijkprobleem aan te pakken. Ook schoolleiders kunnen met ons onderzoekend aan de slag. Goesting gekregen? Samen bouwen we aan jouw school van morgen!
Meld je school aan
Samen onderbouwen we jouw school van morgen
